درباره چاپ
اختراع چاپ در چين
آسوريان چند هزار سال پيش از ميلاد بر خشت‌هايي از گل رس مُهر مي‌زدند. انگشترهاي خاتم نيز که در زمان باستان استفاده مي شد بر همين اساس کار مي کرد، چاپ باسمه نيز قرن‌ها قبل از گوتنبرگ در چين شناخته شده بود، در دوران حکومت سلسله تانگ در چين (906-618)، قديمي‌ترين نمودهاي صنعت چاپ ديده شده است. در اين دوره نقش‌ها بر روي صفحه‌اي چوبي حکاکي، و بعد بر روي پارچه چاپ مي‌شد. اولين اشاره به چاپ، در سال 593 و يک فرمان حکومتي چيني است که در آن، امپراتور ون‌تي دستور مي‌دهد تصاوير و متون بودايي را چاپ کنند. اين متون را اول بر قطعه‌اي کاغذ نازک مي‌نوشتند و بعد آن را بر صفحه‌اي چوبي مي‌چسباندند و متن را بر روي چوب حکاکي مي‌کردند تا يک «زينک» چوبي بسازند و از آن براي چاپ متن استفاده کنند. اين شيوه زمان زيادي مي‌برد، چرا که هر صفحه از کتاب بايد بر يک صفحه? چوبي جداگانه حکاکي مي‌شد. قديمي‌ترين کتاب چاپي [1] که تا کنون پيدا شده‌است، يک متن مذهبي بودايي است که در سال 868 چاپ شده، اين متن در غار دون‌هوانگ در جاده ابريشم کشف شده است. در قرن نهم، کتابهاي چاپي با تيراژ بالا در شو (ايالت چچوان امروز) عرضه شد و دلالان خصوصي امکان خريد آنها را داشتند. کمي بعد، فن چاپ به ايالت هاي ديگر نيز گسترش يافت و در اواخر قرن نهم، در تمام چين رواج يافت. کتاب‌هايي نظير کتابهاي کنفوسيوسي، متون بودايي، فرهنگ‌هاي لغت، کتابهاي رياضيات و ... در اين دوران چاپ شده است. اين فن به سرعت پيشرفت کرد و در سال 1000 ميلادي، کتابهاي صحافي شده به سبک امروز، جانشين تومارها شد. در سال 1041 ميلادي، کيمياگري چيني به نام بي‌شنگ، حروف مستقل چاپي را اختراع کرد اين حروف بر روي سفال مرطوب حکاکي مي‌شد و بعد از پختن در کوره، دوام زيادي مي‌يافت و سرعت حروفچيني و تکثير متون را بسيار بالا مي برد حروف دستي و حروف قلعي که پس از آن ايجاد شد، هيچ يک رواج نيافت، بر عکس حروف چوبي متداول شد. در اوايل قرن 11، اختراع حروف چاپي مستقل باعث رواج کتابهاي ارزان‌تر چاپي در دوران سلسله‌ي سونگ (1279-960) در چين شد
چاپ در کره
اعتبار اختراع دستگاه برش کاغذ و صنعتي شدن چاپ، از آنِ حکومت کره است که اولين بار در سال 1241 ميلادي به آن شاره مي‌شود. در سال 1392، 64 سال قبل از دستگاه چاپ گوتنبرگ، دولت کره، وزارت چاپ را تأسيس کرد که وظيفه داشت حروف چاپي فلزي را با فن ريخته‌گري توليد کند. کارخانه‌ي ريخته‌گري دولت کره، در سال 1403، يک قلم مفرغي شامل صدها هزار کاراکتر داشت و تا پايان قرن پانزدهم، ده‌ها قلم کره‌اي ديگر نيز اختراع شد. احتمال دارد که مارکوپولو که در قرن سيزدهم به چين رفت، کتابهاي چاپي را ديده باشد و او يا مسافران ديگر جاده ابريشم، اين دانش را به اروپا آورده باشند که بعدها الهام‌بخش يوهان گوتنبرگ براي اختراع ماشين چاپ شد، چون غربيان نيز قبل از گوتنبرگ با چاپ آشنايي داشتند.
ابداع گوتنبرگ
در 1452، گوتنبرگ آلماني به ايد‌ه دستگاه برش کاغذ تحقق بخشيد. وي در کارگاهش فن‌آوري ساخت ورق، جوهر با پايه روغني و پرس را براي چاپ يک کتاب گرد هم آورد و دستگاه چاپ را اختراع کرد. در واقع او فن‌آوري‌هايي را که سالها قبل برايشان فکر و تلاش شده بود، به ثمر رساند. گوتنبرگ، چاپگر آلماني، نخستين کسي بود که براي هر حرف، قطعه فلزي جداگانه‌اي درنظر گرفت. وي قطعه‌ها را براي ترکيب کلمات مناسب کنار هم قرار داد، بر آنها مرکب ماليد، و بر ورق‌هاي کاغذ فشرد و به اين ترتيب چاپ نوين را ايجاد کرد. وي حروف را ابتدا از جنس چوب، سپس از سرب، و بعدها از آلياژ سرب، قلع، و آنتيموان ساخت وي نسبت فلزات آلياژ را به گونه‌اي انتخاب کرد که حروف بيش از حد سخت و نرم نباشند.
گوتنبرگ روزانه بين 300 تا 500 برگ چاپ مي‌کرد. نخستين کتابي که او به اين شکل پديد آورد کتاب مقدس 42 سطري بود. کتاب‌هايي که در آن زمان به‌چاپ مي‌رسيد به اينکونابولا معروف است. ابداع گوتنبرگ ظرف مدتي حدود 40 سال در عمده کشورهاي اروپايي و در شهرهايي مانند ونيز، فلورانس، پاريس و ليونرواج يافت و چاپخانه‌هايي با اين روش به‌وجود آمد. در فاصله سال‌هاي 1460 - 1470 چاپخانه‌هايي در آلمان و ساير کشورهاي اروپايي پديد آمد. در نيم‌قرن نخست پس از کار گوتنبرگ، حدود چهل‌هزار کتاب به چاپ رسيد و شمارگان مجموع آنها از 12 ميليون نسخه فراتر رفت. در پايان قرن پانزدهم در اروپا، بيش از 200 چاپخانه در 69 شهر فعاليت مستمر داشت. از جمله چاپخانه‌هاي مهم آن دوره مي‌توان به دستگاه برش کاغذ آنتون کابرگر در شهر نورنبرگ اشاره کرد که تعداد ماشين‌هاي چاپ آن 24 دستگاه بود و صدها نفر در آن چاپخانه کار مي‌کردند. از ديگر خدمات گوتنبرگ مي توان به موارد زير اشاره کرد:
ابداع روش چاپ پيچشي به کمک روغن زيتون که تا سالها در آسيا و اروپا به کار مي رفت
توسعه روش بلوکي چاپ که پس از بازگشت مارکو پولو از آسيا ابداع شده بود
توسعه روش ساخت کاغذ به تعداد زياد که از چين وارد اروپا شده بود
توسعه دستگاه برش کاغذ
توسعه روش منگنه و قالب بندي کتاب که اجازه چاپ کتابهاي قطور را مي داد
دستگاه چاپ گوتنبرگ، هزينه‌هاي بسيار زيادي داشت و درنتيجه بيشتر مورد توجه ثروتمندان آن دوران بود.
300 سال پس از اختراع دستگاه برش کاغذ، يک نمايشنامه‌نويس آلماني به نام آلوئيس زنه فلدر، چاپ سنگي يا ليتوگرافي را در سال 1796 ميلادي اختراع کرد. هر سنگي که متن يا تصوير با اين روش روي آن نقش مي‌بست، براي چاپ حدود 750 نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روي سنگ قابل چاپ نبود.
ورود صنعت چاپ به ايران
درباره شروع دستگاه برش کاغذ در ايران روايات متعددي وجود دارد، اما روايت قوي‌تر اين است که چاپ سنگي را براي نخستين بار ميرزا صالح شيرازي در تبريز راه‌اندازي کرد. ميرزا صالح که از سوي دولت ايران براي فراگيري هنرهاي جديد به اروپا رفته بود، در بازگشت يک دستگاه چاپ سنگي با خود به تبريز آورد که آن را در سال 1225 هجري قمري راه انداخت. چاپخانه? سنگي در مدت کوتاهي در تهران، اصفهان و سپس ساير شهرهاي ايران تاسيس شد و بيش از 50 سال تنها روش دستگاه برش کاغذ بود و تا اواخر دوره قاجار، هر چه در ايران چاپ مي‌شد، به روش چاپ سنگي بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگي به ايران چاپ سربي راه‌اندازي شده بود، ولي به علت هزينه و زحمت زياد آن، پس از ورود چاپ سنگي، کنار گذاشته شد ولي بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره استفاده از حروف سربي رايج گرديد.
پيشرفت‌هاي صنعت چاپ از زمان گوتنبرگ تا قرن بيستم
حدود1490 ميلادي روش‌هاي مختلف اسيدکاري روي صفحات فلزي شکل گرفت. سال 1550 اولين لنز توسط کاردون[واژه‌نامه1] ايتاليايي ساخته شد. آلوميس زنه فلدر در سال 1796 روش ليتوگرافي را ابداع نمود. وي به مخترع چاپ سنگي شهرت دارد.
حدود سال 1799 تا 1800 اوبي رو در پاريس نخستين دستگاه کاغذسازي را اختراع نمود که در سال 1820 دستگاه‌هاي کامل‌تري ساخته شد.
در سال 1811 نخستين دستگاه برش کاغذ لترپرس که با نيروي بخار کار مي کرد توسط کونيک[واژه‌نامه 2] مخترع آلماني ساخته شد.
در سال 1818 با همکاري باور ماشين چاپ سيلندي مضاعف عرضه گرديد که پشت و روي کاغذ در اين دستگاه به چاپ مي رسيد.
در سال 1822 ويليام چرچ[واژه‌نامه 3] اولين دستگاه برش کاغذ را به ثبت رسانيد.
در سال 1825 نيس فورنيس[واژه‌نامه 4] تهيه فرم چاپ روي صفحه هاي فلزي از جمله مس را به روش فتومکانيکي ابداع کرد وبا دستگاه برش کاغذ نمونه هايي تکثير نمود.
در سال 1844 ريچارد هو در ايالات متحده ماشين دستگاه برش کاغذ را به ثبت رسانيد فرم چاپ به صورت مدور، دور سيلند بسته مي‌شد.
در سال 1850 ژيلوت[واژه‌نامه 5] اسيدکاري روي فلز را تکامل بخشيد.
در سال 1851 اسکات آرشر[واژه‌نامه 6] روش کلوديوم مرطوب (شيشه نگاتيو) را ارايه کرد.
در سال 1859 هنري جيمز[واژه‌نامه 7] در انگلستان با روش فتوشيمي گرافي کليشه زير را ساخت.
در سال 1866 در ايالات متحده اولين ماشين چاپ با کاغذ رول به ثبت رسيد.
در سال 1870 اولين دستگاه برش کاغذ ريلي توسط موس ساخته شد.
در سال 1874 کارل کليچ[واژه‌نامه 8] اهل چک با استفاده از نوعي کاغذ کاربن، تهيه فرم را بهبود بخشيد.
در سال 1910 اولين ماشين هليوگراور با استفاده از تيغه دکتر بليد شروع به کار کرد.
در سال 1912 دستگاه برش کاغذ و رو زن‌افست توسط کاسپار هرمان طراحي و ساخته شد (کاغذ به صورت لوله‌اي).
در سال 1912 شرکت رولند ماشين چاپ افست با سه سيلندر مساوي را توليد کرد.
در سال 1950 سيستم حروفچيني منوفتو (تکامل يافته منوتايپ) اختراع شد.
در سال 1965 دکتر هل با ارايه سامانه اي نوين و ساختدستگاه برش کاغذ تحول بزرگي در حروفچيني و فتوليتوگرافي به وجود آورد.
در سال 1976 اشعه ليزر در دستگاه‌هاي فتوليتوگرافي و حروفچيني به کار گرفته شد.
